Zürafa takımyıldızında, bizden 1500 ışık yılı uzakta bulunan ve kısaca U Cam diye bilinen bu gezegenimsi bulutsuyu görünce neden buna bir ad vermemişler diye düşündüm. İlk bakışta tüylü bir hayvan gibi olması dikkatimi çekmişti. Bir tane de gezegenimsi bulutsuya ben ad vereyim dedim ve “Yaprak Kurdu” adını uygun buldum.
Gezegenimsi bir bulutsu olan Parlayan Göz'ün profesyonel adı NGC 6751'dir. Kartal takımyıldızında bulunan ve gerçekten göze benzeyen bu bulutsu bizden 6500 ışık yılı uzaklıktadır. Fotoğraf Alaska üniversitesinde çalışan gökbilimci Travis Rector tarafından Gemini Güney teleskobu kullanarak çekilmiştir.
Bayrağımızdaki Ay-Yıldız ifadesini çok kullanırız ama aslında o parlaklıkta bir yıldız yoktur. Hilal şeklindeki Ay'ın yanında ya Venüs veya Jüpiter olur, yani Ay-Yıldız dediğimizde o bir yıldız değil, gezegendir. Geçen haftalarda gökyüzünün doğu bölgesi sabaha karşı festival gibiydi, bakanlar büyülendi. İşte bu festival sırasında 15 Temmuz Pazar günü sabaha karşı yine doğu ufkunda Ay Jüpiter gezegenini örttü. Bu olay her zaman olur ama gündüze denk gelirse göremeyiz. Bir sonraki örtmeyi geceleyin ancak 2034 yılında görecektik.
TYC 8241 2652 Erboğa takımyıldızında, bizden 460 ışık yılı uzaklıkta bir yıldızın katalog adı, o nedenle uzun, biz bu yazıda ondan sadece TYC yıldızı diye sözedelim. Bu genç yıldızın çevresi toz bir disk ile çevrili, Güneş sisteminin ilk zamanlarına benzediği için gökbilimciler yıldızı sürekli gözetim aktında tutmuşlar. Yıldızın yaşı yaklaşık 10 milyon yıl olarak tahmin ediliyor ve bu yaşta yıldızlar çevrelerindeki maddelerin tamamını temizleyemezler özellikle ekvator bögesinde kalan ve yıldızı saran toz diskini. Bu diskten dünyamız gibi kayalık gezegenler oluşur. Toz diskler kırmızıöte bölgede, özellikle 10 mikron dalgaboyunda ışıma yaptıklarından fotoğrafları bu dalgaboyuna duyarlı kameralar ile alınır.
Toprak neminin çevre ve iklim sistemi için önemli bir rol oynadığı eskiden bu yana biliniyordu. Bu parametre yerküre üzerindeki su, tarım süreçlerini ve kuraklık süreçlerini etkiler. Aynı zamanda iklim süreçlerine de etkisi vardır. Kıtalar üzerinde suyun buharlaşma kaynağı olduğu için su ve enerji döngülerini içerir.
Son zamanlarda gökyüzünü sürekli tarayan robotik teleskopların sayısı yüzü geçti. Dolayısıyla yere yakın geçen göktaşlarını gözleyebiliyoruz. Bunlar daha çok yere yakın oldukları zamanda çok parladıkları için ancak o zaman görülürler ve çok hızlı hareket ettikleri için de gözlem süresi 10-20 gün içinde kalır. Uluslararası Küçük Gezegen Merkezine (UKGM) bildirilen bu tür cisimlere merkez tarafından keşfedildikleri yıl ile başlayan bir kod adı verilir. İşte 2012 LZ1 göktaşı da onlardan biri.
Bu fotoğraf Cassini uzay aracı tarafından Titan'a 700 000 km uzaktan geçerken 6 Mayıs 2012 tarihinde çekildi. Titan halka üzerinde bir mücevher gibi gözüküyor. Halkanın gölgesi ise gaz devi Satürn'ün güney yarımküresi üzerine vurmuş. Dev gaz gezegenin üst atmosferi sakin bir dekor üzerine şaheser tablolar yapmış gibi duruyor. İnce bir band şeklindeki beyaz parlak amonyak bulutları görüntünün üstünde yer alıyor.
Bu öykü uzun zamandır sürüyor biliyorsunuz, hatta bir krateri bombaladılar suyu görecek miyiz diye. Ay çevresinde dolanan LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) uzay aracı üzerinde laser ile yükseklik ölçen bir alet var. Çalışma ilkesi çok basit ışınları Ay üzerinde belli bir noktaya gönderiyor ve yansıyan ışınları gözlüyor. Işınların gidip gelmesi arasında geçen zamanda yüksekliği ölçebiliyor. Bu aletin diğer bir kullanım yönü de hep aynı şiddete ışın gönderdiği için hangi noktada ne kadar ışın geldiğine bakarak o noktanın yansıtma gücünü göreceli de olsa ölçebiliyorsunuz.
Bugüne kadar bulunan ötegezegenlerin sayısı 784 olmuş, bazı kataloglara göre ise 777. Biz ortalamasını alalım ve 780 diyelim. Bunların içinde Jüpiter'den 10 kat büyük olanları da var yer büyüklüğünde olanları da var. Bir ara bunlardan haber veriyordum ama o kadar çok keşif yapıldı ki, ben de ara verdim. Şimdi ise bazı parametrelerine göre önemli olanları, bulundukça sizlere duyuracağım.
Aslan takımyıldızında birbirlerine yakın üç gökada bulunur, buna aslan üçlüsü denir ve gökyüzü fotoğrafçıları bunları çekmekten büyük keyf alırlar. İçlerinde en büyüğü M66'dır, diğer ikisinin kod adları ise M65 ve NGC 3628'dir. Sarmal bir gökada olan M66 bize çok yakın olup uzaklığı 35 milyon ışık yılı ve çapı ise 95 bin ışık yılı büyüklüğündedir, yani Samanyolu ile aynı büyüklüktedir.
Evet bazı yıldızlara gökadaları bir tekme vurarak sistemin dışına atarlar. Bu yıldızlara serseri, koşan veya yüksek hızlı yıldızlar gibi adlar verilir.
