Son zamanlarda bulunan bazı ötegezegenlerin sadece elmastan oluştuğuna dair ilginç popüler bilim haberlerini okumuşsunuzdur. "55 Cancri e" ötegezegeninin iç yapısı büyük miktarda elmas ve grafitte oluştuğu ileri sürülmüştür. Gökbilimciler bu gezegennde maden ocağı açarak elmas çıkartıp zengin olmak istemezler ama yaptıkları araştırmanın da ses getirmesini isterler. Belki okuması anlaması güç bir konuyu sizinle paylaşmak istiyorum.
NASA'nın ötegezegen bulmak için yörüngeye yerleştirdiği Kepler Uzay Teleskobu bildiğiniz gibi çok sayıda ötegezegen buldu. Fakat farklı olanları medyaya düşüyor. Kepler uydusu ile çalışan gökbilimciler geçiş yöntemi ile ötegezegen bulmak için ilginç yazılımlar geliştirmesine karşın PH1 adı verilen bu gezegeni maalesef göremediler. Peki kim gördü diye sorarsanız bilime meraklı olan halktan kişiler yakaladı.
Formüla-1 yarışlarında arabaların saatte ki hızı 360 km diye düşünürsek, saniyedeki hızını hemen bulabiliriz; 0.1 km. Uçakların ortalama hızı saatte 800 km olduğunu biliyoruz, onun da saniyedeki hızına bakarsak 0.22 km olduğunu buluruz. Bunlar günlük yaşamımızda karşılaştığımız hızlar. Ama farkına varmadığımız hızların değeri fotoğraf üzerinde gösterilmiş, ne denli şaşırtıcı değil mi? Benim her zaman söylediğim bir söz vardır. Neden orada burada uzaylı arıyorsunuz? Nereleri gezdiğinizi biliyor musunuz? Bizden daha iyi uzaylı var mı?
Türkçe gökbilim kaynakları ile ilgili verdiğim seminerlerde baş köşeye bulutsu.org'u koyarım, belki sizler farklı bakabilirsiniz ama benim üç tane nedenim vardır. Birincisi yaklaşık 6-7 yıldır bıkmadan usanmadan her gün APOD\'u türkçeleştirip okuyucularının önüne koymuşlardır. APOD'un koyduğu resimler güzeldir ama asıl gökbilim bilgisi onun alt yazısındadır. Bu altyazılarda geçen kavramlar tanımlar da bağlantı adresleri ile geriye gider. Hepsini toplamak olası olsaydı çok güzel bir kitap elde edilirdi.
Günlük yaşantımızda kullandığımız uzunluk birimleri genellikle cm, m, ve km'dir. Gökcisimleri geniş uzay içinde birbirlerinden çok uzakta olduğu için bu örneğin km birimini bir türlü kullanamayız, çünkü rakamlar çok büyür, bilimsel formatla göstermeye çalışırız ve gençlerin hesap yapması zorlaşır. O nedenle gökbilimde daha büyük uzaklıkları tanımlamak için yeni uzunluk birimleri kullanılır. Bunlar gök birimi (GB), ışık yılı (IY) ve parsekdir (PC).
2008 yılında Ankakuşu kuzeykutbuna yakın bölgeye yerleştirildiğinde bilimciler Mars atmosferinde su buzundan oluşmuş bulutlar gözlemişler ve Mars gecesinde buzların yere düştüğünü, sabahleyin de bunların suya dönüştüğünü saptamışlardı. Mars yüzeyi ve atmosferi arasındaki su alışverişinde su buzu bulutları önemli rol oynadığı anlaşılmıştı. Eğer fiziksel koşullar uygunsa Mars'da düzenli olarak kar yağışı var sonucuna varmışlardı.
Gökbilimde yıldızlar kutuplarından basık olur. Bunun nedeni de katı olmayan gaz birer gaz küresi olan cisimler eksenleri çevresinde dönerken ekvatorları şişkin olur, bunun nedeni merkezkaç kuvvettir. Bazı yıldızlar o kadar hızlı dönerler ki dağılmalarına az kalır. Yer ilk oluştuğunda katı olmadığından ve o zamanlar çok hızlı döndüğünden dolayı kutuplarından basıktır.
İnternet ilginç bir medyadır, bol miktarda bilgi vardır ama bu bilgilerin bir bölümü doğru olmayan, bir bölümü de doğru, öğrenilmesi gereken bilgilerdir. Bu nedenle, meraklılar doğru bilgiye ulaşsınlar diye ben okullarda internette gökbilim kaynakları diye uzun bir sunum da yaparım. Yoksa Venüs hakkında bilimsel bilgiye gereksinme duyan bir kişi arama motorunda aradığı zaman ilk yüzlerce sayfa bilim dışı falcılıkla ilgili bilgiler gelir.
Fotoğrafın ayrıntılarına bakarsanız sanki Ay'ın çevresinde dolanan bir uydu ile çekildiğine inanırsınız. Fakat öyle değil, bu çok küçük bir teleskop kullanılarak Onur Atılgan ve Sedat Bilgebay tarafından Türkiye'de çekildi. Kendilerine amatör gökbilimci diyen bu kişilerin yaptıkları işde ne kadar profesyonel olduklarını fotoğrafa baktığınızda görebilirsiniz.
FaceBook'dan bir arkadaşım Orion'un mitolojik bir öyküsünü yazmıştı ve benden yardım istedi, hocam bir hata yapmış olabilirim, bir okur musunuz dedi. Sayfasındaki yazıyı okudum iyi hoş dedim, uzmanı değilim ki hata varsa bulabileyim. Hemen aklıma geldi bu konuda doktora tezini (!!) bitirmekte olan arkadaşım Ege Taner'e rica ettim. Sözkonusu metni okuyan Ege bunun yerine Orion'un şu öyküsünü yazsaydı daha iyi olurdu diyerek aşağıdaki yazıyı gönderdi. Bu konulara meraklı bir çok arkadaşım olduğu için sizlerle paylaşıyorum.
