Gökbilim Yazılarım

ABD'nde her bilimsel çalışmanın halka veya öğrencilere dönük bir proğramı olmak zorunda. Her yıl insanlara sorulur, uzay istasyonunda, yani mikro çekim alanında ne tür deney yapmak istiyorsunuz diye. Çeşitli ölçekte öğrenciler projelerini verirler ve bir hakem grubu bunları inceler, içlerinden en iyisini seçerler ve istasyondaki astronotlar da bu deneyleri gerçekleştirirler.

Tüm bilim insanları cahiller gibi tabii var der bizim kaynağımız istatistik verilerdir. İlk ötegezegen bulunduğundan bu yana 21 yıl geçti ve bugün güneş sisteminin dışında bulduğumuz gezegenlerin sayısı 1000'i geçti.

Konferanslarımda gökyüzünde kutup yıldızını nasıl bulabiliriz sorusunu yanıtlarken her zaman Büyükayı takımyıldızının işaretçi yıldızlarını referans veririm. Bu güzel ayının 7 yıldızı da o kadar parlak ki İstanbul gibi ışık seli içinde yüzen kentde bile bu takımyıldızı kolaylıkla bulabilirsiniz derim.

Gazeteciler gibi başlık attım, kusura bakmayın. Her gökcismi intihar etmez ama bazı kuyrukluyıldızlar maalesef yaşamlarına son veriyorlar, bu durum da beni üzüyor. Psikolojileri bozulmuş bu kuyrukluyıldızları bir ara uzun uzun yazacağım ama bugün bir tanesi daha öldüğü için önce bu kısa haberi vereyim istedim.

Her zaman öğretmenlerime sınıf dışında yapacakları çok basit gökyüzü deneyleri vardır derim. Geçen yıl 19 Mayıs Üniversitesinde Sevgili Hüseyin Kalkan'ın büyük bir TÜBİTAK projesi olan "Yaşadığım Gezegeni Öğreniyorum" etkinliğinde de fen bilgisi öğretmenlerine üç saat yöresinde ders vermiştim. O zaman da uzun uzun neler yapılabileceğini anlatmıştım.

Bu yıl daha önce Güneşi hiç ziyaret etmemiş iki kuyrukluyıldız (KY) gökyüzünü süsleyecek. Bunlardan biri ISON ve en önemlisi de o. Neden önemli derseniz ilk tahminlere göre dolunay parlaklığında olacağı ileri sürülmekte.

13 Nisan 2029 tarihinde yere çarpma olasılığı az da olsa bulunan Apopsis ilginç yörüngesi nedeniyle bugün 9 Ocak 2013 öğleden sonra çok yakınımızdan geçti. 2029 yılından önce bir kez daha yakın geçiş yapacak, onun da tarihi 6 Mart 2021, bu tarihte göktaşının bize olan uzaklığı ise yaklaşık 17 milyon km olacak. Bugünkü geçişinde ise yere olan uzaklığı 14.5 milyon km'di. İlk yapılan hesaplara göre 2029 yılında yere 38 327 km yaklaşacak, bu ise iletişim uydularının yörüngesine çok yakındır (36 bin km).

Son zamanlarda ilköğretim öğrencilerine konferans verdiğimden farkına vardım, o yaştakiler sayıların büyüklüğünü kavrayamıyorlar. O yaşta değil aslında büyük sayıları anlamlandırmak her yaşta zordur. O nedenle "Rakamların Dili Var mı?" diye bir sunumum vardır. Ceviz Kabuğu programında Barboros Bey dile getirmişti, daha önce de çok duymuştum kozmik takvimi, bazı sayıları anlamak için güzel bir örnekti.

Bu güzel dünyamızda bir yeni yıla girerken aklıma geldi Merkür'de yaşasaydık nasıl yeni yıla girecektik? Bu konu içinde hem yoğun matematik barındırır ama olası ölçüde basit yazmaya çalışacağım. Önce bu gezegenin solunamayacak çok ince bir atmosferi olduğunu ifade edeyim, var olan atmosferindeki atomları da güneş rüzgarı alır götürür.