Bugün ilginç bir makaleyi okumaya çalıştım, 68 sayfa, hepsini okumadım doğal olarak çok uzundu. Makalenin amacını başlıkta verdim. İlk insandan alarak günümüze kadar getiriyor planet (gezegen) kavramını.

Biliyorsunuz binlerce yıl önce Ay ve Güneş gezegendi çünkü insanlar yer merkezli düşünüyor ve onun çevresinde dolananlar de planet oluyor. Kopernik sonrası güneşin bir yıldız olduğu kabul ediliyor ama Ay yine planet olarak kalıyor.

Galileo teleskobu ile Jüpiter'e baktığında defterine onun dört planeti var diyor, daha sonraları birincil planet, ikinci planet kavramı kullanılıyor ama 1800'lere kadar gökyüzünde bulunan her şey planet olarak kabul ediliyor. Benim gençlik yıllarımda dahi asteroid kavramı yoktu onun yerine biz küçük gezegenler (Minor planets) kavramını kullanırdık, yüksek lisansım Pallas küçük gezegeni ile ilgiliydi. Uluslararası Astronomi Birliğinin şu anda asteroid ve kuyrukluyıldızlar ile ilgili tüm verileri depolanan merkezin adı Minor Planet Center.

Konuyu sosyoloji, dini ve astroloji açısından çok ayrıntılı inceleyen bilimciler yeni gezegen tanımını da eleştiriyorlar. Önemli olan büyüklük değil jeolojik özelliklerdir. Gerçekten bugün bir çok üniversitede gezegen bilimleri (Planetary Science) araştırma merkezleri var ve bunlar sadece 8 gezegeni değil jeolojik özellikler açısından onların uydularını da inceliyorlar. Paylaştığım grafiğe Venn diyagramı adı verilmiş. Belirli özelliği gösteren gezegenler çember içine alınmış.

Örneğin okyanusa sahip gezegenler Yer, Titan, Pluto, Io ve Europa. Yanındaki kütleli cismin çekimi ile ısınan (tidal heating) gezegenler ise Io, Titan, Europa ve Merkür. Geyzer ve volkan gösteren gezegenleri siz de sayabilirsiniz artık. Gerçekten kavramlar hızla değişiyor, en az değişmesi gereken gökyüzü kavramları bile zamanla farklılaşıyor ve 80 yıllık ömrümde ben bile buna şahit olabiliyorum. Sevgilerimle...