21 Mart gecesi Yalova ve Mudanya'daki dostlar gökyüzünde tren vagonları gibi giden bir dizi uydu gördüler ve çok merak ettiler bu neyin nesi diye. İngiltere kökenli OneWeb şirketi de SpacaX firması gibi uydu ağı kurmak için harekete geçmişti ve bir seferde 34 uyduyu yörüngeye yerleştirmişti.

SpaceX firması uydularını ABD'den fırlatırken OneWeb çok yakınımızdan Baykonur'dan yörüngeye yerleştirmişti. O nedenle gökyüzüne bakan dostlarım tren gibi giden uyduları görmüştü. Almanya'dan bir takipçimde gördü ve bana sordu, böyle bir gök olayı var mı diye.

Yaklaşık bir hafta sonra 27 Mart tarihinde OneWeb iflas ettiğini duyurdu. 2012 yılında kurulan şirket sermaye olarak katılımcılardan 3 milyar dolar toplamıştı ama 7.5 milyar dolara daha gereksinimi vardı. Şu anda yörüngede 74 uydusuna 1972 tane daha ekleyerek 2021 yılında işletmeye açacaktı o nedenle bu yıl satışlara başlaması gerekiyordu. En büyük destekçisi SoftBank iflas ettiğini duyurunca OneWeb'in eli kolu bağlandı. İflasdan önce 531 çalışanının %85'ini işten çıkardı. Kalan çalışanlar yörüngedeki uyduları yönetiyorlar.

Uzaydan uydular vasıtasıyla internet hizmeti vermek isteyen şirketler az değil. Amazon ve TeleSat kendi planlarını duyurdu. SpaceX firması şu anda 360 uyduyu yörüngeye yerleştirdi. Her seferinde 60 uyduyu uzaya fırlatıyor, onlar tren gibi giderken iyon motorlarını çalıştırarak her uyduyu yavaş yavaş yörüngesine taşıyor, o zaman trenlikten çıkıyor. Her 15 günde bir 60 uyduyu fırlatacaklarını duyurdular ama Covid-19 OneWeb'i iflas ettirdiği gibi SpaceX'i de yavaşlattı. Çalışanlarından beş tanesinin testi pozitif çıktı. Her şeye rağmen 16 Nisan da bir paket uydu daha uzaya fırlatılacak.

Uzay çağı başladığı günden bu yana yukarıdaki uyduların sayısı çoğalıyor ama henüz 2000 yöresinde. SpaceX gibi binlerce uyduyu yörüngeye koyacaklarını düşündüğümüzde tüm gökbilimciler ayağa kalktı, bilimsel çalışmalarımızı etkiliyor diye. Ben de bu yaz Orion bulutsusunu çekerken 5 dakikalık bir görüntüde 8 uydunun geçtiğini görmüştüm. Bunun üzerine Elon amcamız söz dinledi ve uyduların yansıtmasını nasıl azaltabiliriz diye araştırma yapmaya başladı.

DarkSat (Starlink-1130) adını verdikleri bir uyduyu iyice koyulaştırdılar ve 6 Ocak 2020 tarihinde yörüngeye yerleştirdiler. 6 Mart tarihinde 550 km yükseklikte iken yansıttığı ışığı ölçtüler ve yeteri bir karartma olduğunu ifade ettiler ama gökbilimciler bunun yeterli olmadığını hemen kanıtladılar. Aynı yükseklikte daha önce fırlatılan bir SpaceX uydusu (Starlink-1113) 6.7 kadir parlaklıkta iken DarkSat'ın parlaklığı sadece 7.6 kadirdi. Bu parlaklık bilimsel gözlemleri çok kötü bir şekilde etkileyeceği açıktır.

Elon Mask 9 Mart tarihinde verdiği bir konferansta yeni bir çalışmadan söz ediyor. Her uydunun üzerine bir güneş şemsiyesi yerleştirmeyi planladığını anlatıyor. Bu şemsiye hem uydudan kaynaklanan yansımayı yok edecek hem de uydunun ısınmasını önleyecek. Fakat bu şemsiyenin nasıl görüneceği ve ne zaman uydulara yerleştirileceği henüz bilinmiyor.

Amerikan Astronomi Derneğinden (AAS) Kelsie Krafton SpaceX'in bu problemi çözmek için birden fazla çözüm peşinde koştuğunu kabul ediyor. Dünya Astronomi Birliği (IAU) ve AAS, SpaceX firması ile tüm gökbilimciler adına görüşmeleri koordine ediyorlar ve firmanın yeni çözümler ortaya koyacaklarından eminler. Biz de öyle ümit edelim, çektiğimiz görüntülerde yeterinden fazla uydu izi olmasın yoksa uydu sayısı 5-6 binlere geldiğinde artık bu hobimizi gerçekleştirme olanağımız kalmayacak. Sevgilerimle...