Ben böyle başlık atınca aklınıza başka şey geliyor ama gökyüzündeki bir soygundan söz edeceğim size. Doğal olarak soygunu anlatmadan önce önemli kavramları açıklamam gerekiyor.

Bunların başında ingilizce "ram pressure" adı verilen bir basıncın ne olduğunu öğrenelim önce. Bunun türkçe karşılığı "darbe ile sıkıştırılmış gazın basıncı"dır. İngilizce iki sözcük ama türkçede beş sözcük. Ben olayı anlatayım da kısaca adlandıracak arkadaşa ödül vereyim.

Üstüaçık bir arabada başınızı çıkartırsanız, yahut asker yolcu etmeye giderken arabanın penceresinden kafanızı uzatırsanız yüzünüze bir rüzgar çarpar. Durgun bir havada bisiklet sürerseniz de aynı rüzgarı hissedersiniz. İşte bu rüzgarın basıncına "ram pressure" diyoruz. Buradaki basınç bisikletin önündeki havanın yoğunluğu ile bisikletin hızının karesi çarpıldığında elde ediliyor. Yani havanın yoğunluğu veya aracınızın hızı ne kadar yüksek ise size uygulanan basınç da o kadar kuvvetli oluyor. Gördünüz mü daha soygun yok ama geleceğiz soyguna.

Katalog adı Abell 3627 olan Cetvel gökada kümesi bizden 200 milyon IY uzaklıkta Samanyolunun düzlemi doğrultusunda olduğu için çok ayrıntılı incelenmemiş bir kümedir. Çünkü gökadamızın düzlemindeki gaz ve toz bir battaniye gibi örter bu kümeyi. Yüzlerce büyük olasılıkla binlerce gökadanın oluşturduğu bu küme bize yakın ve parlaktır ama ince örtü biraz engelliyor.

İşte bu kümenin içinde bulunan ESO 137-001 adlı sarmal gökada ne işi varsa çok hızlı hareket ediyor. Küme içindeki gaz ve toz sıcak dolayısıyla bu yoğun ortamda saniyede 2000 km (saatde 7.25 milyon km) hızla yol alıyor. Hız yüksek küme içi ortam biraz daha yoğun olduğu için sözkonusu gökada önündeki ortamı sıkıştırıyor ve bu sıkışmış ortamın basıncı ortaya çıkıyor. Şimdi gelelim soyguna.

Ortaya çıkan basınç o denli yüksek ki bunun uyguladığı kuvvet, çekimsel olarak ESO 137-001 gökadasına bağlı gaz ve tozu alıp arkasına atıyor, yani gökadayı soyuyor. Yani bisiklet ile giderken gözlüğünüz, kaskınız, elinizdeki pet şişeniz uygulanan kuvvet ile uçuyor gidiyor. Gökadada oluşmakta olan genç yıldızlar var, zavallıların çevresindeki gaz ve toz bulutları soyulunca çırılçıplak ortada kalıyor. Gerisini siz hayal edersiniz artık. İşte bu soyma olayına da ingilizcede "ram pressure stripping" adı veriliyor. Ben türkçe bir karşılık buldum, ingilizcesinden daha kısa ama ne olur bana kızmayın. Ben buna "alo babacığım" diyeceğim.