Avrupa Uzay Ajansı (ESA) adı CHEOPS (CHaracterising ExOPlanets Satellite), görevi ise ötegezegenler olan yeni bir uzay teleskobu yerleştirdi. Bidiğiniz gibi Cheop Mısırdaki piramitlerin en büyüğü ama bizim Cheops öyle değil, çapı sadece 32 cm, küçük bir teleskop ama epeyi büyük işler gerçekleştirecek.
Görevi daha önce dikine hız gözlemleri yapılmış ötegezegenlerin geçiş gözlemlerini çok daha büyük duyarlılıkla yapacak ve onların boyutlarını saptayacak. İkinci görevi de parlak yıldızların çevresinde ötegezegen var mı diye araştıracak. Projenin öngörülen süresi 3.5 yıl.
18 Aralık 2019 tarihinde uzaya yerleştirildi, yerden 700 km yüksekte bir yörüngede dolanıyor. Bu tür işlerde hemen teleskobun kapağını açarak gözlemlere başlanmaz. Test edilmesi gereken bir çok parametre var. Cheops yörünge ve iletişim sorunları test edildikten sonra 29 Ocak tarihinde teleskobun kapağı açıldı ve ilk fotoğraf çekildi. Daha sonra hedefleme (pointing) dediğimiz yani 7-8 saat bir yıldızı gözlerken ondan gelen ışık aynı pixellere düşmesi gerekir, onu test ettiler, mükemmel bir denge olduğunu gördüler.
Cheops Parlak yıldızları gözleyecek çünkü çapı küçük, ilk ışıkta da öyle bir yıldıza yönelttiler teleskobu gelen görüntü tam bekledikleri gibiydi. Roketle uzaya gönderildiği için odak ayarı bozulmuş olabilirdi. Yeni bir ışık ölçüm tekniği kullanıyor gökbilimciler, o nedenle teleskop odak dışı olacak şekilde ayarlanmıştı. İkinci fotoğrafta Cheops’un çektiği yıldız görüntüsünü görüyorsunuz. Odak düzleminde -40 derecede soğutulmuş 1000x1000 pixele sahip bir CCD detektör var.
Yine test olsun diye bir yıldızın ötegezegenini gözlediler, üçüncü fotoğrafta onu görüyorsunuz. Bizden 320 IY uzaklıkta olan HD 93396 yıldızının çevresinde dolanan Kelt-11b ötegezegeninin ışık eğrisini müthiş bir duyarlıkla elde ettiler. Sonuçta bu ötegezegenin boyutunu 181 600 km olarak saptadılar ve hatası ±4300 km. Yerden yapılan gözlemlerden beş kez daha duyarlıydı. HD 93396 sarı bir alt dev yıldız olup güneşte üç kez daha büyük ama güneşten biraz daha soğuktur. Şekil üzerinde güneşimiz o uzaklıkta olsaydı, Jüpiter ve Dünyanın güneş üzerinde ne kadar görüneceğini de göstermekte. Nisan sonunda bilimsel gözlemlere başlayacak olan Cheops bakalım ne keşifler yapacak.
Projeyi İsviçre Uzay Ajansı Bern Üniversitesinin önerisi ile ESA’ya sundu. Daha sonra bir çok Avrupa üniversitesi de ortak oldu. ESA’da ihalesini yaptı ve uzaya fırlatma işini gerçekleştirdi. Projenin toplam maliyeti 50 milyon €. Bu kadar küçük bütçe ile çok güzel projeler gerçekleştirmek mümkün. Ümit ederim Türkiye Uzay Ajansı böyle bir proje ile uzaya ilk adımını atar çünkü türk gökbilimcilerinin hemen hemen yarısından fazlası ışık ölçüm alanında uzmanlaşmış bilimcilerden oluşuyor. Sevgilerimle…
