22 Eylül 2011 Perşembe günü akşamı tüm dünyanın duyduğu bir haber herkesin ilgisini çekti. Nötrinolar ışıktan daha hızlı yol alıyordu.
Bu bilimsel haberin makalesi daha yayınlanmamıştı ama makalelerin yayınlanmadan konduğu arxiv.org sitesine gönderilmişti. Bu haberi ülkemizde en iyi veren Hürriyet gazetesi yazarı ve aynı zamanda bir amatör astronom olan İsmet Berkan'dı. Yazısını şu adresden okuyabilirsiniz. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/18821313.asp
Nötrinoların ışıktan daha hızlı olmadığını kanıtlayan güzel bir deney 1987 yılında yapılmıştı. 1987A süpernovası patladığında nötrinolar yaklaşık 3 saat ışıktan önce gelmişti. Bunun nedenini de gökbilimciler kolaylıkla açıklamıştı. Nötrinolar madde ile etkileşime girmiyordu, ışık ise soğurulup salınıyordu yani etkileşiyordu. Dolayısıyla yıldızın merkezinden yüzeyine kadar ancak 3 saatde ışık çakabilmişti, o nedenle de yerden 3 saat sonra saptanmıştı. OPERA deneyinde nötrinoların ışıktan saniyede 5796 m (yaklaşık 6 km) daha hızlı olduğu saptanmıştı.
Eğer böyle ise 1987A süpernovasından gelen nötrinoların yaklaşık 4 yıl önce gelmesi gerekiyordu. Nötrino labaratuarlarının kayıtlarına bakıyorlar benzer bir nötrinu zıplaması yok, o zaman bu deneyde bir saçmalık vardı. OPERA makalesi arxiv.org'a konduktan sonra aynı konuda fizikçiler 80 makale daha gönderdi ve hesap hatasının nerede yapıldığını bulduklarını söylüyorlardı. Bunlardan iki tanesini uzmanlar kabul ediyorlar. Her ikisi de yine alt etmek istedikleri Einstein'ın özel görecelik kuramına dayanıyor.
CERN'den gönderilen nötrinolarrın çıkış anının CERN'deki bir saat ve Gran Sasso'dan saptanan nötrinoların saptandığı anı saptayan bir başka saat var. Her iki saat yerden 20 000 km yukarıda ama hareketli bir GPS uydusu kullanılarak senkronize ediliyor. CERN yeryüznde iken İtalya'da Roma yakınlarındaki Gran Sasso nötrino labaratuarı yerin bir kilometre altında bulunuyor. Bir kısım fizikçi diyor ki senkronizasyon anında çekimsel zaman genişlemesi olur, OPERA çalışanları bunu dikkate almadı diyorlar. Diğer bir araştırmacı ise yer altındaki saatin yerin merkezine yakın olduğu için çekim gücü daha fazla ve o nedenle saat daha yavaş çalıştığı için nötrinoların hızı yüksek çıkar.
OPERA çalışanları biz iki saat kullanmadık, tek bir saat kullandık o da GPS uydusundaki saatdi diyorlar. En son tartışmalardan biri de nötrinolar CERN'den yola çıktıklarında GPS uydusu onunla aynı yönde hareket ediyordu. Burada iki farklı koordinat sistemi var ve bu durum gözönüne alınmadı diyorlar. GPS uydusundaki saatin göreceli ve aynı yöndeki hareketi sonucu nötrinoların hızı ışık hızından daha hızlı elde edildi diyorlar. OPERA deneyinde nötrinolar beklenenden 60 nanosaniye erken gelmişti. Bu göreceli hareketin düzeltmesi ise 66 nanosaniye.
Tüm fizikçiler saatlerin sinkronizasyonu konusunda bir hata yapıldığında hemfikirler. Son yüzyıldır bilim insanların bir bölümü Einstein'ın yanlışını çıkarmak için canla başla çaba harcıyorlar. Neden derseniz tek bir nedeni var meşhur olmak. Bu güçlerini bilim için harcasalar çok daha iyi yaparlar ama maasef olmuyor. Pluto bulunduğundan bu yana neredeyse her yıl onuncu gezegeni bulduk diye haber çıkardı, neyse gezegen sayısı sekize indikten sonra dokuzuncu gezegeni bulduk haberleri çıkmıyor. Aynı şekilde her yıl olmasa da ışıktan hızlı parçacık bulduk diyenlerin sayısı da azımsanmayacak sayıda.
Bu olaylara medyanın da ilgisi biraz benzer şekilde, özellikle haber başlıklarına baktığımızda; “fizik kitapları yeniden yazılacak”, “Einstein'ın teorisi sallanıyor”, “Einstein'ın izafiye teorisi çötü mü?”. Ben bu görecelik kuramından pek anlamam ama yabancı basını okuyunca ne güzel olayı tartışıyorlar, bilgi veriyorlar. Biz de ise böyle bir durum yok. Işıktan hızlı parçacık bulundu haberi onlar için yeterli. İşte bu nedenle Google'ga şu sözcüklerle (ışıktan hızlı nötrino CERN) tarama yaptığımda 8500 site adresi buluyorum. Bu sözcüklere koordinat sisteminin farklı olduğunu söyleyen ve deneyin hatasını ortaya koyan Hollandalı araştırmacının sadece soyadını ( Ronald van Elburg) eklediğimde ise 0 sonuç çıkıyor. Yani bu konuda daha hiç bir haber yok. Her ortaya koyduğu kuram ölümünden sonra tek tek kanıtlanan Einstein'a gerekli saygıyı göstermemiz gerekiyor.
