Şekil 1.18 Enlemi φ > 0° olan (kuzey yarıküredeki ) bir gözlem yerinde dikaçıklıkları farklı olan yıldızların günlük görünür hareketleri.

Şekil 1.18 incelendiğinde ; φ enlemli bir gözlem yerinin çevreni ve gökeşleği görülmektedir.

• Yerin dönme ekseninin geçtiği gökküresinin kuzey uçlağı (P noktası ..Kutup yıldızına çok yakın) ile (K) kuzey noktasının arası gözlem yerinin enlemi kadardır.

• P noktasının Gök Eşleğinin her noktasına açısal uzaklığı 90O olduğuna göre : PE’ = 90° PK = φ ⇒ KE’ = 90° - φ

• Buna göre dikaçıklığı KE’ den büyük olan bir yıldız günlük görünür hareketi sırasında çevrenin altına inemez, hiç batmaz( ancak, gündüz Güneş’in gökyüzümüzü aydınlatması nedeniyle görünmez..).

• Dikaçıklığı = 0° olan gök eşleği üzerindeki bir yıldız ise tam Doğu (D) noktasından doğar ve tam Batı (B) noktasından batar.

• Sağ taraftaki şekilde ise, 1 numaralı yıldız günlük görünür hareketi sırasında D1 noktasından doğar ve B1 noktasından batar.

• Bu örnekteki gibi ; δ > 0° olan yıldızların doğma ve batma noktaları eşleğin kuzey tarafındadır.

• Dikaçıklığı ne kadar büyük olursa bu noktalar kuzeye (K) o kadar yakın olur.

• Yıldızın dikaçıklığı δ >90° - φ olursa ( şekildeki 2 nolu yıldız) hiç batmaz.

Şekil 1.19: Kuzey gök uçlağı bölgesinde, uzun poz verilerek alınan görüntüde yıldızların izleri görülmektedir. Dünyamız P noktasından geçen ekseni çevresinde dönerken gökyüzündeki yıldızların kuzey gök uçlak çevresinde dönüyormuş gibi görünürler. Resimde, yaklaşık 2.5 saat saat poz verilerek alınan yıldızların görüntü üzerindeki izlerini görmektesiniz. P uçlağına yakın en parlak yıldız,(resimde okun ucundaki yıldız) kutup yıldızıdır.

Şekil 1.20: Kuzey yarıküredeki φ enlemli bir gözlem yerinde yıldızların günlük hareketinin çeşitli örneklerini göstermektedir. .

Şekil 1.20 deki 1 nolu yıldız, hiç batmayan bir yıldızdır. 2 ve 3 nolu yıldızlar doğup-batan yıldızlara iki örnektir. 3 nolu yıldızın dikaçıklığı = 0° olup Eşlek üzerinde hareket eder. 4 nolu yıldız ise hiç doğmayan yıldızlara örnek olmaktadır. Doğan batan yıldızların alt geçişleri Çevren’in altında olduğu için görünmezler. Hiç batmayan yıldızların her iki geçişleri çevren üzerinde olup gözlenebilirken, hiç doğmayan yıldızlar hiç gözlenemezler. Enlem, gözlem yeri değiştikçe bu durumlar da değişecektir.

Yıldızların doğudan batıya doğru Eşlek çemberine paralel olarak çizdikleri Günlük Görünür Hareket çemberleri üzerinde hareket ederken, Çevren üzerinde gözlem yerinin öğlen çemberinden geçerken, Çevren’e olan uzaklıkları (= ( h ) Yükseklikleri ) en büyük değerdedir. Tam geçiş yaptıkları nokta Üst Geçiş Noktası ( Hüst ) olarak isimlendirilir. Üst geçişten 12 saat sonra Öğlen çemberinden bir kez daha geçerler, bu geçiş noktası ise Alt Geçiş Noktası ( Halt ) dır. Şekil incelendiğinde yıldızın üst ve alt geçiş yüksekleri aşağıdaki gibi belirlenir.

EH_üst = δ ( yıldızın dikaçıklığı) , EG = 90° - φ ⇒ hüst = 90° - φ + δ

Yukarıdaki işlem sonucu bulunan hüst > 90° ise, üst geçiş Başucu ile Kuzey noktası arasında demektir. Bu durum belirtilerek (180 - hüst ) alınır ve yükseklik Kuzeyden ölçülür.

E’H_alt = δ ( yıldızın dikaçıklığı) , E’K = 90° - φ ⇒ halt = - (90° - φ ) + δ

Güney yarıküredeki bir gözlem yeri için bu şekiller ve bağıntılar farklı olur.