EŞLEK (Ekvator) Konumdüzeneği

Ayın Temel Düzlem : Eşlek Düzlemi
Temel Düzlem üzerinde başlangıç noktası : Gök Eşleği ile Tutulum çemberlerinin kesim noktalarından birisi olan İlkbahar Noktası (Gamma noktası, Güneş’in 21 Mart günü bulunduğu nokta)

(Y) yıldızının Eşlek Konumsayıları : Sağaçıklık α , Dikaçıklık δ

Sağaçıklık ( α ) : İlkbahar noktasından başlayarak, yıldızdan ve kuzey uçlak noktasından geçen büyük çemberin Eşlek çemberini kestiği Y’’ noktasına kadar ölçülür. Saat yönünün tersi yönde 0-24 saat aralığında değerler alır. (Şekil 1.15 te gamma-Y’’ yayı.)

Dikaçıklık (δ ) : Y’’ noktasından Kuzey uçlak noktasına doğru artı (+) , Güney uçlak noktasına doğru eksi (-) olmak üzere 0O , 90O arasında değerler alır. (Şekil 1.15 te Y’’Y yayı.)

Gökcisimlerinin gökküresi üzerindeki konumlarının verilmesinde en çok kullanılan konumsayıları Eşlek Konumsayıları olan Sağaçıklık ve Dikaçıklıktır. Her katalogda cisimlerin bu konumsayıları da bulunur.

Yıldızların kendi özhareketleri nedeniyle gökküresi üzerinde konum değiştirmeleri sözkonusudur. Bu konum değişiklikleri onların konumsayılarında da değişimler doğurur. Ancak bu değişimler yüz yılda açı saniyesi mertebesinde olduğundan , çok çok küçük değişimler demektir ve uzun yıllar süresince bu değişim gözle görülemez. Kataloglarda bu değişim değerleri de verilir. Duyarlı hesaplamalarda konumsayı değerlerine düzeltmeler yapılır.

TUTULUM (Ekliptik) Konumdüzeneği

Temel Düzlem : Tutulum Düzlemi

Temel Düzlem üzerinde başlangıç noktası : Gök Eşleği ile Tutulum çemberlerinin kesim noktalarından birisi olan İlkbahar Noktası (Gamma noktası, Güneş’in 21 Mart günü bulunduğu nokta)

(Y) yıldızının Eşlek Konumsayıları : Tutulum Boylamı : λ Tutulum Enlemi : β

Tutulum Boylamı ( λ ) : İlkbahar noktasından başlayarak, yıldızdan ve Tutulumun kuzey uçlak noktasından geçen büyük çemberin Tutulum çemberini kestiği Y’ noktasına kadar ölçülür. Saat yönünün tersi yönde 0-24 saat aralığında değerler alır. (Şekil 1.15 te gamma_Y’ yayı.)

Tutulum Enlemi ( β ) : Y’ noktasından Tutulum Kuzey uçlak noktasına doğru artı (+) , Güney uçlak noktasına doğru eksi (-) olmak üzere 0° , 90° arasında değerler alır. (Şekil 1.15 te Y’Y yayı.)

SAAT Konumdüzeneği

Temel Düzlem : Eşlek Düzlemi

Temel Düzlem üzerinde başlangıç noktası : Gök Eşleği ile Gözlem yerinin Öğlen çemberinin kesim noktalarından çevrenin üzerinde olan nokta. ( Şekil 1.16 da E noktası ) (Y) yıldızının Saat Konumsayıları : Saat Açısı S Dikaçıklık δ

Şekil 1.16 Saat Konumdüzeneği

Saat Açısı ( S ) : Gözlem yerinin öğlen çemberi ( KPZEGP’NE’ çemberi ) üzerindeki E noktasından başlayarak, Gök Eşleği üzerinde, yıldızdan ve P ve P’ gök uçlak noktalarından geçen büyük çemberin(PYY’P’ yarı çemberi) Eşlek çemberini kestiği Y’ noktasına kadar ölçülür. Saat yönünde (+) , saat yönünün tersi yönde (-) olmak üzere 0-24 saat aralığında değerler alır. Saat açısı (+) ise yıldız öğlen çemberini geçmiş Batıya doğru ilerliyor, saat açısı (-) ise yıldız henüz öğlen çemberine gelmemiş, öğlen çemberine doğru yaklaşıyor demektir.

Yıldız öğlen çemberi üzerinde ise saat açısı = 0 sa demektir. Bu konumdaki yıldız için “meridyende” ya da “öğlen çemberini geçiyor” denir.

Saat açısı ; gözlem yapılan yerde, gözlenen (Y) gökcisminin, gözlem anında, öğlen çemberine açısal uzaklığını verir. Zaman akışına uygun olarak sürekli artar. P noktasında kesişen iki büyük çember (gözlem yerinin öğlen çemberi ile yıldızdan geçen saat çemberi ) arasında kalan (S) açısı olarak ta kullanılır.(Şekil 1.17 da EY’ yayı ve S açısı.)

Dikaçıklık (δ ) : Eşlek Kondüzeneğinde de kullanılan konumsayısıdır. Y’ noktasından Kuzey uçlak noktasına doğru artı (+) , Güney uçlak noktasına doğru eksi (-) olmak üzere 0° , 90° arasında değerler alır. (Şekil 1.17 da Y’Y yayı.)

Ilkbahar Noktası ( * Gök Eşleği ile Tutulum Çemberlerinin kesim noktalarından birisi * Güneş’in yaklaşık olarak 21 Mart günü gökküresi üzerinde bulunduğu nokta * Eşlek Ve Tutulum Konumdüzeneklerinde başlangıç noktası * Koç noktası ) gökküresi üzerinde bir noktadır. Tüm yıldızlar gibi günlük harekete katılırlar. Eşlek üzerinde olduğu için de Tam Doğu noktasından doğar ve Tam batı noktasından batar ve eşlek çemberi üzerinde hareketini sürdürür.

GÖKADA (Galaktik) Konumdüzeneği

Temel Düzlem : Gökada Düzlemi
Temel Düzlem üzerinde başlangıç noktası : Gökada Merkez Doğrultusundaki C noktası.

(Y) yıldızının Gökada Konumsayıları : Gökada Boylamı : l Gökada Enlemi : b

Bu konumdüzeneği bu ders içersinde ayrıntılı incelenmeyecektir.