MEVSİMLER

Dünyamız, Güneş etrafında yörüngesi üzerinde dolanması sırasında dönme ekseni doğrultusunu korur. Başka bir deyişle Dünyamızın Dönme Ekseninin doğrultusu her zaman birbirine paralel durumda olur.

Dönme ekseni aynı zamanda Yer’in dolanma düzlemi yani tutulum düzleminin normali ile 23° 27’ lık bir açı yapar. Dünyamız yörünge hareketi sırasında bu açıyı her zaman korur. (Aslında bu açı da çok çok uzun yıllar içinde çok küçük değişimler de gösterir. Ancak bu değişim çok küçük olduğu için dikkate alınmayacaktır.)

Güneş’ten Dünya’mıza ulaşan ışınımlar Yer’in küre şeklinde olması nedeniyle farklı yerlere farklı eğim açısı ile düşer. Bu durum yıl içinde herzaman aynı değildir. Dönme ekseninin Tutulum düzlemine göre eğik olması sonucu, dünya üzerinde herhangi bir yere düşen Güneş ışınımlarının eğimi yıl içinde sürekli değişir.

Şekil 1.25: Güneş ışınlarının yeryüzüne değişik açılarla düşmesi.

Gün içersinde, sabah ve akşamüzeri Güneş ışınları eğik geldiğinde daha az ısınma gerçekleşir. Gün ortasında Güneş ışınları daha dik geldiğinde birim alana düşen Güneş ışınımı daha fazla olur ve ısınma artar. Isınmada en önemli etken Güneş ışınlarının geliş açısı olmaktadır.

Yer’in yörünge hareketi sırasında Güneş ışınlarının daha dik geldiği yerler, daha dik geldiği zamanlarda daha çok ısınır. Bu tarihlerde Güneş’in dikaçıklığı en büyük değerlerde olduğu için gündüz süreleri de daha uzun olur ve Güneş ışınları daha uzun süre bu yerlerer düşer ve ısınmanın artmasına katkıda bulunur.

Yer’in Güneş etrafındaki yörüngesi, dönme ekseninin eğimi ve yıl içindeki konumu birlikte değerlendirildiğinde ( Şekil 1.26 ve 1.27 ) Güneş ışınları yıl içinde belirli tarihlerde belirli yerlere daha dik düşer ve o tarihlerde o bölgeler daha çok ısınır, en sıcak mevsim olur.

Şekil 1.26:Yer’in dönme ekseninin yıl içindeki konumu ve bu tarihlerde Güneş ışınlarının geliş açısının durumu. ( Boyutlar ve uzaklıklar ölçekli değildir. )

Şekil 1.27: Mevsimlerin oluşumu ve her iki yarıkürenin karşılaştırılması

Şekil 1.28: Kuzey yarıkürede bir gözlem yerinde Güneş’in yıl boyunca dikaçıklığının değişimi, çevren üzerinde kalma (gündüz) süreleri.

Güneş, bir yıl boyunca Tutulum üzerinde yol alırken Dikaçıklığı -23°.5 ie +23°.5 arasında değişir.

~ 21 Mart (İlkbahar Ilımı) : Güneşin Dikaçıklığı = 0° (Eşlek üzerinde).. Güneş ışınları Yer Eşleğine dik düşer, Gece ve gündüz süresi her iki yarıkürede de eşittir (12 sa ). İlerleyen günlerde 21 Haziran’a kadar dikaçıklık büyür ve Kuzey yarıkürede gündüzler uzarken, güney yarıkürede gündüzler kısalır.

~ 21 Haziran (Yaz Gündönümü) : Güneşin dikaçıklığı = +23°.5 olup en büyük değerindedir. Bu tarihte Kuzey yarıkürede en uzun gündüz – en kısa gece, güney yarıkürede ise en kısa gündüz – en uzun gece yaşanır. İlerleyen günlerde dikaçıklık küçülmeye başlar ve kuzey yarıkürede gündüzler kısalmaya başlar.

~ 23 Eylül (Sonbahar Ilımı) : Güneşin Dikaçıklığı = 0° (Eşlek üzerinde).. Gece ve gündüz süresi her iki yarıkürede de eşittir (12 sa ). İlerleyen günlerde 21 Aralık’a kadar dikaçıklık küçülür ve Kuzey yarıkürede gündüzler kısalırken, güney yarıkürede gündüzler uzar.

~ 21 Aralık (Kış Gündönümü) : Güneşin dikaçıklığı = -23°.5 olup en küçük değerindedir. Bu tarihte Kuzey yarıkürede en kısa gündüz – en uzun gece, güney yarıkürede ise en uzun gündüz – en kısa gece yaşanır. İlerleyen günlerde dikaçıklık tekrar küçülmeye başlar ve kuzey yarıkürede gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar.

Bir başka önemli nokta : Yer’in Güneş etrafındaki yörüngesi elipstir. Güneş, bu elipsin odaklarından birisinde yeralır. Yer yörüngesinde dolanırken Güneş’e yaklaşır ve uzaklaşır. Güneş’e en yakın olduğu (Enberi-Günberi noktası) gün 3-4 Ocak günlerinde gerçekleşir. Bu tarihte Kuzey yarıkürede Kış mevsimi, Güney yarıkürede ise Yaz mevsimi hüküm sürmektedir. Güneş’e daha yakın olmanın mevsimlerin oluşumuna etkisi yoktur. Mevsimlerin oluşumu Güneş ışınlarının dik ya da eğik gelmesi ile ilişkilidir. Güneş ışınlarının daha diik geldiği bölgeler daha fazla ısınır.

Şekil 1.29: Şekil 1.29: Yaklaşık olarak haftada bir kez, aynı saatte aynı film üzerine Güneşin fotografını çekince 8 rakamına benzeyen ve adına günizi (analemma) denilen bu şekil elde edilir. Türk amatör gökyüzü fotoğrafçısı Tunç Tezel uzun çalışması sonucu elde ettiği görüntünün arka planını da 29 Mart 2006 tarihinde ülkemizden çok iyi gözlenen güneş tutulmasının Side'den çektiği fotoğrafla birleştirmiştir. Bu nedenle bu görüntüye TUTULEMMA da denilmektedir.