Güneş Tutumasının Türleri

Yer’in Güneş etrafındaki yörüngesi ve Ay’ın Yer etrafındaki yörüngesi çembere yakın olsa da birer elips şeklindedir. Bu elips yörüngelerin üzerinde enyakın(Enberi noktası) ya da en uzak (Enöte noktası) konumlarda iken Güneş ve Ay’ın açısal çapları (görünen büyüklükleri) değişir. Enberi noktasında daha büyük, Enöte noktasında daha küçük görünürler.

Şekil 1.37 Yukarıdaki resimde Dolunay evresindeki Ay için : Solda : Ay Enberi noktasında Sağda : Ay Enöte noktasında iken görünür büyüklüklerindeki değişim görülmektedir. Diğer evrelerde de durum aynıdır. Bu durum daha az olsa da Güneşte de benzerdir. Buna gore : Ay en uzak konumda ve Güneş En yakın konumda iken gerçekleşen bir Güneş tutulmasında Ay, Güneş’I tamamen örtemez.

Şekil 1.38 Güneş Tutulması Türleri

Yandaki şekilde görüldüğü gibi, Yörüngesi üzerindeki Ay ve Tutulum üzerindeki Güneş, yörünge hareketleri sırasında Düğüm noktası yakınlarında buluşurlar. ( 1 )

Eğer Güneş ve Ay tam düğüm noktasında buluşurlarsa ve Ay Güneşi tamamen örtecek büyüklükte görünüyorsa, bir “Tam Güneş Tutulması” oluşur. ( 2 )

Eğer Ay ve Güneş tam düğüm noktasında değil de yakınlarında karşılaşırlarsa, Ay Güneşîn bir kısmını örtebilir ve “Parçalı Güneş Tutulması “ oluşur. ( 3 )

Eğer Güneş ve Ay tam düğüm noktasında buluşurlarsa ve Ay’ın görünür büyüklüğü Güneş’in görünür büyüklüğünden küçükse tutulma sırasında Güneş Ay’ın etrafında bir Halka gibi gözlenir. Buna “Halkalı Güneş Tutulması” denir.( 4 )

Tam Güneş Tutulması sırasında, tam tutulmanın gözlendiği dar bölgenin dışında kalan geniş bölgelerde tutulma parçalı tutulma olarak gözlenir. Sadece Ay’ın gölgesinin düştüğü bölgeler tam tutulma gözleyebilir.

Sadece Tam Güneş Tutulması süresince çıplak göz ile bakılmalı, bu sure dışında mutlaka tutulma gözlemleri için özel yapılmış gözlükler kullanılmalıdır.

Tam tutulma sırasında Güneş tamamen örtüldüğü için bize ışığını doğrudan gönderemez. Tam bu sırada Güneş’in atmpsferi özellikle atmosferinin en dış katmanı olan Korona bölgesi gözlenebilir. Koronanın başka zaman gözlenmesi çok zordur.

Şekil 1.39: 1999 Tam Güneş tutulması (Fred Espenak tarafından çekilmiştir.)

Şekil 1.40: 29 Mart 2006 tarihinde ülkemizden çok iyi gözlenen güneş tutulması sırasında TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi elemanlarınca çekilmiş Tam Güneş Tutulması. görüntüsü

Tam Tutulma süresi bir gözlem yeri için ortalama 4-6 dakikadır. En fazla 9 dakika sürebilir. Çok kısa süren tutulmalar da gözlenebilir.

Tam Tutulma sırasında Dünyamızdan yansıyan ışıklar Ay yüzeyini çok hafif aydınlatır. Tam tutulma sırasında gözlem yapılan yerde Güneş ışıkları olmayacağı için duyarlı çekim yapılırsa Ay yüzeyi farkedilebilir.

Tam tutulma sırasında gökyüzü kararır, gezegenler ve parlak yıldızlar görülebilir.