1.5 AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI

Yer, Güneş etrafında yörüngesinde dolanırken, Ay da Yer etrafındaki yörüngesinde dolanmaktadır.

Yer’in Güneş etrafındaki yörünge düzlemine Tutulum Düzlemi, bu düzlemle gökküresinin arakesitine de Tutulum denildiğini biliyoruz.

Şekil 1.35 Tutulum(sarı düzlem) ve Ay yörüngesi. Merkezde Yerküre, Güneş Tutulum üzerinde dolanır. Çıkış düğümünün zamanla yer değiştirmesi.

Şekil 1.35 te görüldüğü gibi, Ay’ın yörünge düzlemi ile Tutulum düzlemi arasında yakaşık 5 derecelik bir açı vardır. Ay yörünge düzleminin Tutuluma göre eğimi olan bu açı 4o,99 ile 5o,3 arasında değişir. Ortalama olarak 5o,145 alınır. Çıkış düğümü her yıl 19o,34 batıya doğru kayar. Bu kayma sonucu 18.612 yılda tekrar aynı konuma gelir. Bunun anlamı ; Ay yörüngesi 5 derecelik açıyla Tutulum üzerinde dönme hareketi de yapar.

Ay yörüngesi tutulumu iki noktada keser. Bu noktalara Çıkış Düğümü ve İniş Düğümü denir. Düğüm noktalarını birleştiren çizgiye de Düğümler Çizgisi adı verilir. Ay yörüngesi üzerinde dolanırken düğüm noktalarına geldiğinde Tutulum üzerinde demektir.

Şimdi öyle bir zaman düşünelim ki ; Ay düğüm noktalarından birinde olsun, tam bu sırada düğümler çizgisi de Güneş doğrultusunda olsun. Tam bu zamanda, Ay- Güneş ve Yer aynı çizgi üzerinde demektir. Bu üçlünün dizilişine göre iki farklı durum ortaya çıkar.

Eğer Ay’ın yörünge düzlemi Tutulum düzlemi ile çakışık olsaydı, her Kavuşum Ayı içinde bir Güneş Tutulması ve bir Ay tutulması gerçekleşirdi.

Yer – Ay – Güneş dizilişinde Ay Güneşin önünden geçer, uzanımı 0 derecedir, Yeniay evresindedir ve bir “Güneş Tutulması “ olur.

Ay – Yer – Güneş dizilişinde ise, Ay Yer’in gölgesi içinde kalır, uzanımı 180 derecedir, Dolunay evresindedir ve bir “ Ay Tutulması” gerçekleşir.


Güneş Tutulması

Ay’ın yörüngesinin konumu uygun ise ( yani, düğümler çizgisi Güneş’ten geçiyorsa ) ve Ay yörüngesi üzerinde Güneş tarafındaki Düğüm Noktasında bulunuyorsa Yer – Ay – Güneş dizilişi gerçekleşir ve bir Güneş Tutulması oluşur.

Şekil 1.36: Güneş Tutulması

Şekil 1.36 te görüldüğü gibi, Ay Güneş ışınlarının bir kısmının Yer’e ulaşmasını engeller. Ay’ın gölgesi Dünyamızın üzerine düşer. Dünya üzerinde yaklaşık 120-180 km çaplı bir daire-elips şeklinde bir gölge oluşur( Şekilde sol alttaki resim).

Bu gölge içindeki bölgede yaşayanlar Güneş Tutulması görürler. Bu gölge, karanlık bölge, Ay’ın dolanması hareketi, Yer’in dönme ve dolanması hareketleri sonucu Dünyamız üzerinde hızla hareket eder ve yerdeğiştirir. Bu yol üzerindeki ülkelerde tutulma izlenebilir. Şekil 1.36 sağ alttaki resimde 29 Mart 2006 da gerçekleşen Tam Güneş Tutulmasında Ay’ın gölgesinin izlediği yol görülmektedir.