İlk kez 2004 yılında ilan edilen ve o günden bu yana milyarlarca dolar harcanan, NASA ve ESA’nın ortak yaptığı Orion uzay aracı 2030 yıllarından önce gezegenler arası yolculuğa çıkacak.

2-6 arası astronot taşıyacak bu uzay aracının Orion Çok Amaçlı İnsanlı Uzay aracı (Orion Multi-Purpose Crew Vehicle (Orion MPCV)). Dünya çevresinde alçak yörüngede dolanacak, uzay istasyonuna astronot ve malzeme taşıyabilecek, Ay’a ve Mars’a gidebilecek bu uzay aracında astronotların sağlığı doğal olarak çok önemli.

ABD’de birden fazla üniversite bu konuda yoğun çalışmalar yapıyorlar. Uzay istasyonuna giden astronotların gitmeden hemen önce gittikten sonra uzayda belirli aralıklarla ve dünyamıza döndükten sonra kan örnekleri alınıyor ve bunlar üzerinde uzmanlar çalışıyor. Tümünün vardığı sonuç astronotların bağışıklık sisteminde önemli bir zayıflama olduğu.

Şimdi hiç anlamadığım bu tıp ile ilgili konu hakkında yazacaklarımda yanlış olursa peşinen özür dilerim.

Uzay istasyonu gayet steril bir ortamdır, dışarıdan bir virüs sizi bulup hasta etmez. Ama vücudunuzda bulunan bazı virüsler harekete geçerek sizi hasta edebilir, örneğin zona ve uçuk gibi. 6 aydan fazla uzayda kalan astronotların başına ne gelebileceğini önceden kestirmek gerekiyor. NASA’nın Orion uzay aracı ile Mars yolculuğu gidiş geliş 3 yıl süreceği için tüm uzay ajansları astronotların sağlığı ile yakından ilgililer.

Bağışıklık sistemi insan vücudu için çok önemli. Her kötü mikrobu yok eden, hastalıklı hücreleri parçalayan, özetle tüm hastalıklara karşı vücudu savunan sistemin adıdır.Bu sistemin temelini de kandaki akyuvarlar oluşturuyor. Akyuvarlarda görevleri çok farklı çeşitli hücreler vardır. Bunlardan biri de NK hücreleri.

Nedir bu NK hücreleri diyerek Google amcaya sordum. Doğal Katil (Natural Killer) hücreler demekmiş. Görevlerinden en önemlisi kanserli hücreyi yok ediyor. Mikroplara doğrudan hücum etmiyor, virüsler tarafından enfekte edilmiş vücud hücrelerine saldırıyorlar. İşte astronotlardan alınan kan örneklerinde NK hücrelerinin sayısında azımsanmayacak bir düşüş saptanıyor.

Astronot uzaya çıktıktan 90 gün sonra yapılan analizde NK hücrelerinin lösemi hücrelerine göre %50 azaldığını saptadılar. Yapılan bir çok araştırma sonucu NK hücrelerinin azalmasının uzay uçuşları olduğu kanıtlanmış.

Diğer ilginç bir sonuç da daha önce uzaya gitmiş astronotlarda bu azalma çok az, ilk kez uzaya giden astronotlarda azalmanın çok daha fazla olduğu da saptanmış. Çalışmada örnek alınan toplam 8 astronotun yarısı deneyimli, diğer yarısı ise acemi astronotlardan oluşuyor. Bu durum yaşlarından (tecrübeli astronotlar ilk gidenlerden daha yaşlı) mı yoksa acemilerin yaşadığı stresden mi kaynaklanıyor?

En önemli soru ise bağışıklık sisteminin uzay yolculuğu sırasında düşmesini nasıl önlenir? Bunun için, önce bağışıklık sisteminin zayıflamasına neyin sebep olduğunu bulmak gerekir. Stres mi? Çok düşük çekim mi? Radyasyon mu? Yoksa uzayda izole yaşamak mı? Zayıflamanın nedeni bulunduğunda soruna çare de bulunacaktır.